Özel Gereksinimli Çocuklar

Bu bölümde Down sendromu, serebral palsi (SP) (ya da beyin felci) ve otizmli çocukların gözlük takmayı reddetme sorunu nedeninden bahsedilecektir.
Zihinsel engelli çocuklar diğer çocuklara göre çok daha fazla göz ve görme sorunları riski altındadır. Bu çocuklarda, kırma kusurları (uzağa bakış için gözlük ihtiyacı) gibi problemleri yanında son derece önem arzeden yakın görme yeteneğinin azlığı (akomodasyon yetersizliği) de sıklıkla söz konusu olabilir.

Zeka, yakını iyi görme ile gelişen bir fonksiyondur, çocuk tarafından “yakın” fonksiyonların yerine getirilebildiği süreçlerle gelişir.
Özellikle Down sendromlu çocuklar,  görme yoluyla öğrenen öğreniciler olarak kabul edilirler ve görme, gelişimsel dönüm noktalarına ulaşılmasına, eğitici ve yaratıcı  materyallere erişime katkıda bulunan anahtar bir duyudur.
Bu nedenle, özel çocuklar, kırma kusurları belirllenerek uzağı net görmeyi sağlayan gözlüklerin verilmesi ile yetinemez; bu çocuklar aynı zamanda diğer çocuklara göre  yakını iyi görebilmeye dair çok daha fazla gereksinime sahiptir.
Sonuç olarak eğer engelli çocuğumuzun zekasının gelişmesini istiyorsak, uzağa bakış kadar ona yakını iyi gördürmekle “de” yükümlüyüz!.

DOWN SENDROMLU ÇOCUĞUM YAZILAN GÖZLÜKLERİ NEDEN TAKMAK İSTEMİYOR?

SEREBRAL PALSİ OLAN ÇOCUĞUM YAZILAN GÖZLÜKLERİ NEDEN TAKMAK İSTEMİYOR?
Maalesef, Down sendromlu çocuklar, SP’li çocuklar, ve bazı otistik çocuklar nörolojik olarak normal akranlarına kıyasla önemli ölçüde azaltılmış uyum (yakın görme fonksiyonları yetersizliği) tepkileri gösterirler!

Yakını görme fonksiyonundaki bu yetersizlik (akomodasyon, uyum yetersizliği) doğuşta mevcuttur ve doğumdan sonraki 3. ayda muayenede gösterilebilir. Çocuğun kırma kusur (refraksiyon) muayenesinde hipermetrop, myop ya da astigmat olması ile herhangi ilgisi olmadan olan yakında var olan bir görme sorunudur.

ÖZEL ÇOCUKLARDA YAKINI GÖRME (UYUM) BOZUKLUĞUNUN SIKLIĞI NEDİR?
Down sendromlu çocukların %80 inde  (yani hemen hepsinde), serebral palsi (SP) (ya da diğer bir ifadeyle beyin felci) olan çocukların % 58 inde, otistik çocukların bir kısmında (kendi tecrübem budur; bu konuda yazılmış yayın bulunmamaktadır) yaşına göre ileri düzeyde yakını görme fonksiyonu (uyum; akomodasyon) yetersizliği mevcuttur.
Yapılan yayınlarda, yakını görme (uyum) tepkisinde azlık olan çocuklarda bu durumun, yakını iyi görenlere kıyasla, daha ciddi motor ve zihinsel bozuklukların varlığı ile anlamlı şekilde ilişkili olduğu gösterilmiştir! .

ÇOCUĞUUN YAKINI İYİ GÖREMEMESİ NE ANLAMA GELİYOR?
Bunun anlamı şudur: Çocuğunuz,  ona hekim tarafından damlalı refraksiyon muayenesi yapılarak uygun gözlük yazılmış olsa bile, yani o gözlüğü taktığında bile, yakını,  normal ve 60 yaşında olan bir kişinin (gözlüksüz) gördüğü miktarda bulanık görüyor! Ya da uzak için hiç gözlük ihtiyacı olmasa da, yakını 60 yaşında bir insan gibi bulanık görüyor!.
Şöyle düşünelim: Çocuğunuza damlalı refraksiyon muayenesi yapıldı ve -4.0 D (dioptri) myopi saptandı. Gözlüğü özenerek yaptırdınız. Çocuğununuzda doğuştan yakını görme problemi varsa, bu gözlüğü asla takmak istemeyecektir! . ve hatta şu an (optik nedenlerle) gözlükle çıplak gözle bakışına oranla yakını daha da bulanık görüyor! Ama uzağı -4.0 gözlükle hani iyi görecekti? Evet uzağı gözlükle daha net görüyor ama yine de yazılan gözlüğü çıkarır atar!..çünkü yakını görmüyor. Ona ise yakın görüş gerekli!
Yine diğer bir örnekte çocuğunuzda damlalı refraksiyon (kırma kusuru) muayenesinde + 4.0 D (dioptri) hipermetropi saptandı. Gözlüğü yaptırdınız. Ve çocukta yine doğuştan yakın görme (uyum) yetersizliği varsa, çocuk yine bu gözlüğü takmak istemez. Neden; çünkü gözlükle hala yakını göremiyor!
Meslek hayatım, gözlük takmayı reddeden çocukların yorulmuş ve maddi olarak zorlanmış ebeveynlerinin, uzak ile birlikte yakın görmeyi de sağlayan gözlüklerle gözlük itirazının bittiğini şaşırarak ifade etmelerini duyarak ve mutlu olarak geçmiştir.

UZAK YANINDA YAKINI DA GÖRMEYEN BİR ÇOCUĞUN GÖZLÜĞÜ NASIL OLMALIDIR?
Bu çocuklara uzak düzeltmenin üst segmentte, yakın düzeltmenin ise alt segmentte olduğu bifokal camlı gözlükler yazılır.

DOKTOR HANIM ÇOCUĞUM ZEKA ENGELLİ OLDUĞU İÇİN Mİ GÖZLÜĞÜ TAKMAK İSTEMİYOR?

ÇOCUĞUM NEDEN DEVAMLI GÖZLÜĞÜ GÖZÜNDEN ATIYOR?
Çok nadiren haklı olabilirsiniz, ama çok nadiren.
Çünkü ÇOK NADİREN  bu durum çocuğunuzun zeka engeli nedeniyle gözlüğü takınca olan netlik farkını algılayamıyor olmasından kaynaklanmış olabilir. Ama sıklıkla durum farklıdır.
Eğer çocuğun uzak gözlük ihtiyacı yanında yakın görmeye dair de bir problemi varsa ve hekimin yazdığı gözlük sadece uzak görmeyi düzelten yapıda ise bu durumlarda çocuk gözlüğü takmak istemez. Çünkü onun önceliği yakın görüştür. HEM UZAĞI + HEM DE YAKINI gördürmeyi amaçlayan bir gözlük olması gereklidir. Bu gözlüğü (bifokal camlı gözlük) ilk kez 2-3 hafta boyunca takan bir çocuk, engelli de olsa, gözlüğü benimseyecektir.

ÇOCUĞUMUN YAKIN GÖRMESİNDE PROBLEM OLDUĞUNU BEN ANLAYABİLİR MİYİM?
Maalesef hayır. Bu ancak deneyimli bir çocuk göz doktoru tarafından, ama 3-4 saniyelik son derece kısa bir zaman diliminde yapılacak DİNAMİK RETİNOSKOPİ denen bir testle anlaşılabilir. Test 3 ay ve daha büyük bebek-çocukkarda gözleri daha damla ile büyütülmeden, yani refraksiyon muayenesinden “önce” yapılır. Testte, yine, kırma kusuru muayenesi için kullanılan retinoskop aleti kullanılır;  aletin ışığı bebek çocuğun gözüne tutularak her iki gözde saniyeler içinde yakına bakışta olan ışık refleleri değerlendirilir.
Bu test, hangi özel çocukların, azalmış uyum nedeniyle yakında görsel bulanıklığa sahip olabileceğini ve “uzağın yanında yakın görmeyi de düzeltmesi gereken” bir gözlüğe ihtiyaç duyduklarını gösterir.