GÖZ TEMBELLİĞİ (AMBLİYOPİ) NEDİR? , GÖZ TEMBELLİĞİ TEDAVİSİ BULUNDU MU?
Göz tembelliği (ambliyopi), bebeklik veya çocukluk döneminde anormal görme gelişimi nedeniyle bir veya iki gözde görme azalması durumudur. Yaşamın ilk birkaç yılında beyin, gözlerin sağladığı görüntüleri görmeyi ve yorumlamayı öğrenmelidir. Ambliyopide beyin gözden zayıf bir görüntü alır ve bu nedenle de “iyi görmeyi” öğrenemez. Beyin ve göz arasındaki sinir yollarının uygun şekilde uyarılamaması görme azlığı ile sonuçlanır.
GÖZ TEMBELLİĞİ NASIL ORTAYA ÇIKAR?
Normal görme gelişimi yaşamın ilk birkaç yılında tamamlanır. Doğumda, bebekler çok zayıf bir görüşe sahiptir. Bebekler büyüdükçe ve gözlerini daha fazla kullandıkça, beyindeki görme merkezleri gelişir ve böylece görme düzeyi artar. Çocuklar gözlerini kullanamazlarsa beyindeki görme merkezleri düzgün gelişmez ve görme azalır.
Bebeklik-erken çocukluk döneminde, bir veya her iki göz beyne, beynin görmeyi öğrenme yeteneğini bozan bulanık veya kötü bir görüntü verdiğinde göz tembelliği (ambliyopi) ortaya çıkar.
Göz yapılarının normal görünümüne rağmen ambliyopi oluşabilir.
En yaygın neden, bir veya her iki gözde, erken çocukluk döneminde düzeltilmeyen ve etkilenen göz(ler)de görme fonksiyonunun zayıf gelişimine neden olan bir “kırma kusuru” nun varlığıdır. Buna “refraktif ambliyopi” denir.
Başka bir yaygın neden şaşılıktır. Çocukluk çağında beynin yanlış hizalanmış gözden gelen görüntüyü (çift görüntüyü önleme amacıyla) görmezden geldiği “şaşılık” durumları kayan gözde göz tembelliğine neden olabilir. Buna “şaşılık ambliyopisi” denir.
Nadiren görmeyi bozan göz kapağı düşüklüğü gibi ya da katarakt, kornea (gözün en öndeki şeffaf kısmı) yara iyileşmesi gibi gözde yapısal bir anomali sözkonusudur. Buna ise “yoksunluk ambliyopisi” denir.
REFRAKTİF (KIRMA KUSURU) GÖZ TEMBELLİĞİ NEDİR?
Refraktif (kırma kusuru) göz tembelliği, çocuğun a) her iki gözünde büyük miktarda ya da b) iki göz arasında eşit olmayan miktarlarda gözlük ithiyacı olduğu zamanlarda meydana gelir.
Bir çocuğun gözleri arasındaki ileri düzeyde kırma kusuru ve bu nedenle gözlüğe ileri derecede ihtiyaç varsa, beyin “iyi görme” yi öğrenemez.
GÖZ TEMBELLİĞİNİN ERKEN TANISININ ÖNEMİ NEDİR?
Her iki göz arasında eşit olmayan miktarda gözlük ihtiyacı varsa, çocuk, diğer göze göre daha “az” gözlük ihtiyacı olan “iyi” gözünü kullanarak görüş sağlıyor olabilir. Bu durumda çocuk tembel olan diğer gözündeki bulanık görmeden şikayet etmediği için görme sorunu tespit edilemeyebilir. Ayrıca dışarıdan bakıldığında tembel olan göz, iyi gören göze göre farklı da görünmeyecektir.
Bu nedenlerle, ebeveynler ve çocuk doktorları çocuğun görme ile ilgili bir sorunu olduğunu sıklıkla fark etmeyecek ve gözlük ihtiyacına bağlı olmuş bu göz tembelliği, aile çocuğa görme testi yaptırana kadar saptanamayacaktır.
Kırma kusuruna bağlı göz tembelliği bir veya iki gözü etkiliyor olabilir ve en başarılı tedavi, sorunun erken tanımlanması ile gerçekleştirilebiir.
GÖZ TEMBELLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Gözlük, refraktif ambliyopi ve şaşılık ambliyopisi tedavisinin (özellikle akomodatif esotropya denen düzeltilmemiş refraksiyon kusuruna bağlı içe kayma) ilk basamağıdır. Gözlük kullanımı sonrası ortalama 16 hafta sonra gerekli olgularda sağlam gözün kapama tedavisine geçilir. Birçok çocukta göz tembelliği, daha iyi gören gözü kapatılması ile tedavi edilebilir.
Sağlam gözün kapatılması, beyni zayıf gözden gelen görüntüye dikkat etmeye zorlar ve beynin bu kez zayıf gözden gelen görüntüyü kullanarak iyi görmeyi öğrenmesini tetikler.
Göz tembelliğinin tedavisi için farklı yöntemler denenmiş olmakla birlikte, henüz kapamanın yerini alacak etkisi kanıtlanmış diğer bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Kapama bandı kullanmakta sıkıntı yaşayan çocuklarda gözü periodik aralıklarla otomatik olarak kapatan gözlüklerden faydalanılabilir. Her İki göz açıkken özel gözlükler ile tembel gözün daha fazla uyarılmasına yönelik bilgisayar programları üzerinde uzun yıllardır çalışmalar olsa da, özellikle pahalılıkları ve eğitilmiş personel gerektirmeleri nedeniyle kullanımda olan tedaviler değildir.