Ekran Süresi ve Online Eğitim

Ekran süresi, akıllı telefonlar, elektronik tabletler, dizüstü bilgisayarlar, masaüstü bilgisayarlar ve televizyon ekranlarının kullanıldığı herhangi bir zaman dilimini içerir. Yıllar içinde ekranla yaşanan eğlenceli zamanın artışı ve bu dijital ekranlarda, Covid19 pandemisi ile birlikte çevrimiçi öğrenmenin (e-öğrenme) de gündeme gelmesi nedeniyle, ekran kullanımıyla ilgili olabilecek olası göz sorunlarının farkında olmak her zamankinden daha önem kazanmıştır.
Çevrimiçi öğrenme (e-öğrenme veya uzaktan öğrenme), internet üzerinden sanal olarak ve bilgisayar ekranı, televizyon veya elektronik tablet aracılığıyla gerçekleştirilen eğitim yöntemidir. Koronavirüs (COVID-19) pandemisinin başlamasıyla birlikte, okul sistemlerinde çevrimiçi öğrenme birçok yerde zorunlu, birçok bölgede ise eskiye göre çok daha yaygın hale geldi. Bu süreçte Türkiye dahil dünya üzerinde özellikle okul çağındaki çocuk-gençler internet, tablet, dizüstü bilgisayar gibi ekranlı sistemleri kullanma gereksinimi nedeniyle hayatlarında büyük ayarlamalar yapmak zorunda kaldılar. Pandemi sürecinin bu zorlayıcı dönemi bitse de, dünyanın birçok bölgesinde ve birçok sınıf düzeyinde, çevrimiçi öğrenmenin kalıcı olma olasılığı da mevcut.
Çevirimiçi öğrenme nedeniyle artan ekran süresi ve yakın çalışma ile çocuklar, göz yorgunluğu, göz ağrısı, baş ağrısı (dijital göz yorgunluğu) konularında daha yüksek risk altında olabilir. Ayrıca aileler artan ekran ve yakın çalışma süresi nedeniyle olmayan bir miyopinin ortaya çıkacağı ya da var olan myopinin artacağı kaygısını taşırlar.

GÖZ YORGUNLUĞU – AĞRISI’ NIN SEBEBİ NE OLABİLİR?
Çocuklar bir elektronik ekrana baktığında, gözlerini normalde olduğu kadar kırpmıyor olabilir ve bu da göz kuruluğuna ve göz ağrısına neden oluyor olabilir. Ekrana uzun süre baktığı zaman çocuk-büyük çoğu insan,  aynı uzun süre dikkatli bir şekilde kitap okurken yaptıkları gibi gözlerini yeterli sıklıkta kırpmayı unuturlar. Bu nedenle bir müddet sonra gözlerde yanma batma, yorgunluk hissi olur ki bu “acaba gözlerim mi bozuluyor” şeklinde algılanır. Bu nedenle yorgunluk hissi duyulduğunda gözlerin 1-2 dakika kapatılıp rahatlatılmasını önerilir.
Ayrıca ekranları uzun süre ara vermeden kullanmak, çocukların sürekli bu ekranlara odaklanmasına neden olur ki bu da baş ağrısına (dijital göz yorgunluğu) neden olabilir.

BU SORUNLARI ÖNLEMEK VE ÇOCUĞU EKRAN ÖNÜNDE GÜVENCEDE TUTMAK İÇİN EBEVEYNLER NE YAPABİLİR?
Okul çalışmaları için dijital ekran kullanan okul çağında çocuğunuz varsa, ekranların eğlence amaçlı kullanımını mümkün olduğunca sınırlandırın. Ekran kullandıklarında, onlara mümkün olduğunca “daha büyük bir ekran kullanma” ve “ekrandan uzak mesafede durma” seçeneği vermeye çalışın.

Amerikan Pediatri Akademisi, ekran süresi için aşağıdaki önerileri sunmaktadır:
2 yaşından küçük çocuklar için: Görüntülü telefon konuşmaları dışında ekran süresi verilmemelidir.
2-5 yaş arası çocuklar için: Ekranlar günde 1 saatle sınırlanmalıdır.

Ekranları kullanırken çocukların vücutlarını ve gözlerini rahat ettirmelerini sağlayın:
Ekranı göz hizasına yerleştirin ve çocuğun mümkün olduğunca dik oturmasını sağlayın.
Gözlerini rahatlatmak için bilgisayarlar ve tabletleri kol mesafesinde (yaklaşık 50 tercihan 60 cm) uzakta tutun. (Gözler yakındaki nesnelere odaklanırken, uzağa göre daha fazla yorulur; çocuğun ekrandan uzaklığını artırarak gözlerini rahatlatmasına yardımcı olabilirsiniz). Yine aynı nedenle, mümkün olduğunca, çocuğunuza akıllı telefon veya tablet vermek yerine kanepeden TV izlemesine yardımcı olun.
Göz yorgunluğunu azaltmak için elektronik ekranlara sık sık ara verdirin. Takip edilmesi gereken basit bir kural 20/20 kuralıdır. Bu kural, e-öğrenme veya video oyunları oynama gibi ekranları uzun süre kullanırken, çocuğunuzun her 20 dakikada bir 20 saniyelik bir mola vermesini ve uzaktaki bir şeye (en az 6 metre uzakta) bakmasını sağlamayı içerir; pencereden dışarı bakmak gibi. Bu molaları vererek uzağa baktırmak, çocuğunuzun gözlerinin rahatlamasına ve göz yorgunluğunun azalmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca, baş ağrısı gibi uzun süreli yakın çalışmanın neden olduğu bazı semptomların azaltılmasına da yardımcı olabilir.
Gözlerinin ağrıdığını ifade ederse ya da gözlerinin kızardığı bir durum gözleniyorsa, sık göz kırpmayı hatırlatın.
Çocuğunuzun kullandığı tüm elektronik cihazlarında ekran ayarlarında parlaklığı azaltın ve kontrastı artırın. Dijital ekran, çevredeki ışıktan daha parlaksa, çocuğunuzun gözleri “görebilmek amacıyla daha fazla çalışmak” zorundadır; bu nedenle ekranın odadaki ışıktan daha parlak olmadığından emin olun.
Elektronik cihazları karanlık, loş ışıklı odalarda kullanmaktan veya çocuğunuzun yüzünün önüne veya dijital ekrana parlak ışıklar yerleştirmekten kaçının (örneğin, elektronik monitörün yanında parlak bir masa lambası kullanmaktan kaçının), bunlar rahatsız edici, gözleri yoran parlamaya neden olur.
Çocukların ekran başında geçirilen süreyi sınırlama yanı sıra güneş ışığına ve fiziksel aktiviteye de ihtiyaçları olduğunu unutmayın. Ev dışı ortam, çocukların görme yetisine yardımcı olmasının yanı sıra onların fiziksel olarak aktif ve sağlıklı olmasını da sağladığından çocuklarınızı günde en az 1-2 saat açık havada vakit geçirmeye teşvik edin. Araştırmalar, doğal ışığa (güneş ışığı) maruz kalmanın çocukların miyop olma riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Ailelerin çoğunda uzamış ekran sürelerinin olumsuz olabilecek etkileri ile ilgili kaygılar yanında,  video oyunlarının görsel sisteme olumsuz yönde etkide olabileceği ile ilgili kaygılar da mevcuttur. Video oyunları oynamanın gelişen görsel sisteme zarar verdiğini gösteren veya hatta öne süren yayınlanmış hiçbir bilimsel veri yoktur. Mevcut bilimsel verilere dayanarak, her yaştan çocuğun video oyunları oynamak için zamanlarını sınırlaması için muhtemelen birçok geçerli neden olsa da, çocuğun görsel potansiyeline zarar vermek bunlardan biri değildir.

UZUN EKRAN SÜRELERİNİN MİYOPİ GELİŞİMİ – ZATEN MİYOPİ VARSA İLERLEMESİ ÜZERİNE ETKİSİ:
Çevirim içi eğitim de dahil olmak üzere, dizüstü bilgisayarlarda, akıllı telefonlarda, tabletlerde okumanın ve diğer yakın çalışma uğraşlarının mİyopi gelişimi ve/veya önceden var olan miyopinin ilerlemesi üzerindeki olası rolü konusunda bazı tartışmalar olsa da, dijital ekranla olsun olmasın “yakın çalışma” uğraşının, herhangi bir açıdan, çocuğun miyopi geliştirme riskine veya çocukta miyopi varsa bunun  ilerleme hızını tetiklediğine dair yeterli bir kanıt bulunamamıştır.

MAVİ IŞIK KONTROLÜ:
Genellikle ekran kullanırken var olan mavi ışığın, uyku/uyanıklık döngüsünü (sirkadiyen ritim) bozabilmesi dışında kanıtlanmış bir toksisitesi yoktur. Yatmadan önce ekranlara maruz kalmak çocukları bu nedenle (sadece) uyanık tutabilir. Yatmadan en az 1 saat önce ekran kullanımının durdurulması önerilir. Ekranların uyku üzerindeki olumsuz etkisini en aza indirmek için, (mavi ışığa maruz kalmayı sınırlamak amacıyla) akıllı telefonlarda ve tabletlerde gece ayarları kullanılabilir. Çocuklar için yatmadan önce tablet, cep telefonu veya bilgisayar kullanmak yerine, kitap okumak/hafif tonda müzik dinlemek en iyisidir.
Yatmadan önce mavi ışığı filtrelemek için mavi ışığı engelleyen gözlükler kullanmak da denenebilir; bu, mavi ışığa maruz kalmayı azaltır ancak dijital göz yorgunluğunu azaltmaz.

DOKTORA NE ZAMAN GİTMELİ?
Eğer çocuğunuz ekranı gözünden uzaklaştırmanıza her zaman tepkili ise, aniden yakından uzağa bakışta gözlerini sık sık kırpıştırıyorsa, yakına bakarken gözlerinde sulanma oluyorsa, ayrıca çocuğunuzda artan göz yorgunluğu, baş ağrısı, çift görme veya bulanık görme gibi çevrimiçi öğrenmeyle ilgili belirtiler varsa, özellikle yakın zamanda göz muayenesi de yapılmadıysa, bir çocuk göz doktoru tarafından değerlendirilmesi önemlidir.